Homocysteina – co to jest?
Homocysteina to aminokwas siarkowy, który powstaje w organizmie człowieka w wyniku przemiany chemicznej metioniny pochodzącej z białek zwierzęcych znajdujących się m.in. w mięsie, jajach lub rybach. Odpowiada ona za poprawę pracy organizmu, przede wszystkim odbudowę uszkodzonych tkanek.
Jednak podwyższona homocysteina jest niebezpieczna, ponieważ zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, takich jak udar mózgu oraz miażdżyca, a także powstawania zakrzepów. Zbyt duża ilość tego aminokwasu we krwi powoduje, że naczynia krwionośne stają się mniej elastyczne, co jest istotnym czynnikiem przyczyniającym się do podwyższenia ryzyka wystąpienia chorób wieńcowych.
Określenie poziomu homocysteiny w organizmie następuje na podstawie badania krwi pobranej z żyły łokciowej pacjenta. Na badanie należy udać się będąc na czczo, przynajmniej od 8 godzin. Można w tym czasie przyjmować jedynie czystą wodę. Najpełniejsza diagnoza możliwa jest na podstawie badania homocysteiny zarówno we krwi, jak i w moczu.
Poziom homocysteiny we krwi - normy
Odpowiedni zakres referencyjny homocysteiny w osoczu ludzkim powinien mieścić się w granicach 5-15 mikromoli/l. Normą jest również wynik 15 mol/l, choć już podwyższenie do 11-13 mol/l może prowadzić do uszkodzenia śródbłonka wyścielającego naczynia krwionośne komórek. Wynik 20-30 mikromoli/l uznaje się za hiperhomocysteinemię, czyli podwyższony poziom homocysteiny.
Przyczyny hiperhomocysteinemii
Nadmiar homocysteiny we krwi może mieć przyczyny:
- pierwotne,
- wtórne.
Przyczyny pierwotne to m.in. zaburzenie genetyczne – mutacja genu MTHFR, który normalnie odpowiada za utrzymanie prawidłowego stężenia homocysteiny w osoczu. W wyniku mutacji genu i zaburzeń metabolizmu homocysteiny kwas foliowy jest źle wchłaniany przez organizm, a jego deficyt powoduje podwyższenie poziomu aminokwasu.
W przypadku hiperhomocysteinemii spowodowanej przez mutację, należy przeprowadzić u pacjenta badanie genetyczne. Pozwala to lekarzowi przepisać specjalnie dobrany dla pacjenta kwas foliowy, który nie spowoduje negatywnych skutków jego przyjmowania.
Wtórne przyczyny wysokiej homocysteiny występują znacznie częściej i należą do nich niedobór takich składników ważnych dla naszego zdrowia jak:
- kwas foliowy,
- witaminy z grupy B, w szczególności witaminy B12 oraz B6.
Przyczyną podwyższenia homocysteiny mogą być również choroby takie jak:
- rak jajnika i piersi,
- białaczka limfoblastyczna,
- łuszczyca,
- choroba Addisona-Biermera (anemia złośliwa),
- niewydolność nerek,
- niedoczynność tarczycy,
- cukrzyca I oraz II stopnia,
- przewlekłe choroby zapalne oraz autoimmunizacyjne.
Wpływ na zbyt wysoki poziom homocysteiny ma także niewłaściwy tryb życia, w tym:
- nieodpowiednia dieta,
- picie zbyt dużej ilości kawy,
- brak aktywności fizycznej,
- nadużywanie alkoholu i narkotyków,
- stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
- przyjmowanie leków, m.in. metotreksatu czy fenytoiny.
Stwierdzono również zależność pomiędzy wysokim poziomem homocysteiny a cholesterolu. Zaburzenie w występowaniu obu tych składników w organizmie może prowadzić do chorób układu wieńcowego. Bagatelizowanie badań poziomu homocysteiny na rzecz cholesterolu może prowadzić do utrudnień w leczeniu powikłań.
Badanie poziomu homocysteiny - wskazania do badania
Pomiar stężenia homocysteiny powinno się wykonać przede wszystkim w następujących przypadkach:
- przy podwyższonym ryzyku chorób układu krążenia, np. u osób młodych, u których jednak wystąpił zawał serca lub udar mózgu, a w rodzinie zdarzały się zgony na skutek istnienia chorób sercowo-naczyniowych;
- przy potwierdzonym niedoborze witaminy B12 oraz kwasu foliowego;
- przy podejrzeniu wrodzonych zaburzeń metabolizmu homocysteiny;
- u osób z zakrzepicą;
- u osób starszych lub niedożywionych;
- u osób otyłych i cierpiących na nadciśnienie;
- u osób uzależnionych od alkoholu lub narkotyków;
- u chorych po różnego rodzaju incydentach jak zawały, udary czy wylewy;
- u niemowląt z podejrzeniem homocystynurii, czyli wrodzonej choroby metabolicznej powodującej niewłaściwy metabolizm aminokwasu metioniny.
Co oznacza wysoki poziom homocysteiny?
Wysoki poziom homocysteiny we krwi może oznaczać zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia zawału serca oraz obniżenie szansy na jego przeżycie. Jej nadmiar powoduje zahamowanie tworzenia głównych składników naczyń, jak kolagen, elastyna lub proteoglikany, co prowadzi do ich deformacji i niewłaściwego funkcjonowania. Wysoki wskaźnik homocysteiny bywa również powiązany z jaskrą, która prowadzi do degeneracji plamki żółtej oka i nerwu siatkówki.
Homocysteina a depresja
Wysokie stężenie homocysteiny wykazuje w wielu badaniach korelację z niskim poziomem serotoniny, czyli neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za nastrój. Łączy się ją więc z depresją u mężczyzn w średnim wieku. Część badaczy spekuluje, że również depresja poporodowa może wiązać się z tymczasowo wysokimi poziomami homocysteiny w organizmie kobiet.
Kiedy może wystąpić niski poziom homocysteiny?
Stężenie homocysteiny we krwi potrafi spaść znacząco w okresie ciąży. U ciężarnych może ono wynieść ok. 36 procent wartości sprzed ciąży i wrócić do normy pod koniec trzeciego trymestru.
Co jeść, aby obniżyć poziom homocysteiny? Dieta i suplementy
Wysokie stężenie homocysteiny można obniżyć, stosując właściwie zbilansowaną dietę oraz jej suplementy zawierające dodatkowe dawki kwasu foliowego, witaminy B6 i B12. Pomocne bywają takie dostępne w sprzedaży preparaty jak modulator homocysteiny, pozwalający zredukować szkodliwe stężenie aminokwasu nawet o ponad połowę.
Warto wiedzieć, że sporo kwasu foliowego dostarczą nam następujące produkty, które dobrze włączyć do codziennej diety:
- warzywa zielone, m.in. szpinak, sałata, brokuły, brukselka i pietruszka;
- rośliny strączkowe: fasole, soczewica, ciecierzyca i groch;
- pełnoziarniste pieczywo;
- fermentowane produkty mleczne jak jogurty, kefiry i maślanki;
- jaja;
- mięso drobiowe oraz wątróbka.
Najwięcej witaminy B12 znajduje się w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego. Dlatego osoby będące na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej, powinny zadbać o jej stałą suplementację. Witamina B6 znajduje się natomiast w mięsie, rybach, roślinach strączkowych, papryce, brukselce, marchwi i bananach.
Zarówno radykalne zmiany w diecie, jak i suplementację odpowiednich składników wspierających działania wpływające na wysoki poziom homocysteiny, należy poprzedzić konsultacją z lekarzem, który pomoże ocenić słuszność podejmowanych działań i dobierze odpowiednio dawki oraz preparaty.
Źródła:
Wills Judith, Biblia żywności i żywienia, wyd. Amber, 1999 r.
Berkson Burt, Fenomen kwasu alfa-liponowego, wyd. Biały Wiatr, 2000 r.
Dorszewska Jolanta, Kozubski Wojciech, Homocysteina a farmakoterapia w neurologii, wyd. UM Poznań, 2012 r.
Holford Patrick, The Homocysteine Solution. The Fast New Way to Dramatically Improve Your Health, wyd. Little, Brown Book Group, 2012 r.
